Bedrijven-index
Artsen Specialisten


A  B  C  D  E  F  G  H  I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z
Gemeente Zwolle

Inhoud

Zwolle is de hoofdstad van de Nederlandse provincie Overijssel en tevens Hanzestad.

Zwolle ligt aan het Zwarte Water en de Overijsselse Vecht en is via het Zwolle-IJsselkanaal verbonden met de IJssel. De stad ligt in de regio IJsseldelta. De gemeente telt 125.097 inwoners en is qua inwonertal de tweede stad van Overijssel, na de stad Enschede. Zwolle heeft een oppervlakte van 111,33 km².

Geschiedenis

Middeleeuwen
Zwolle is in de Middeleeuwen ontstaan op een dekzandrug tussen de IJssel en de Overijsselse Vecht aan het riviertje de Aa. Dit was een hoger gelegen en bewoonbare plek in het verder moerassige landschap. Zo'n plek werd destijds een 'suol' genoemd. De zandrug is nog altijd zichtbaar door de hoogteverschillen in de stad. Zo ligt de Sassenstraat hoger dan het Grote Kerkplein. Het hoogteverschil is het duidelijkst in de passage tussen de Voorstraat en de Melkmarkt. Hier zijn traptreden aangelegd om het hoogteverschil op te vangen.

De oudste sporen van bewoning stammen uit de jonge steentijd. Rondtrekkende stammen bewoonden toen de dekzandruggen. In sommige bronnen worden deze stammen ook wel aangeduid als het Isalavolk, naar de Latijnse naam van de IJssel.

Bij de aanleg van Ittersumerbroek, een wijkgedeelte van Zwolle-Zuid, zijn in 1993 grondsporen gevonden van twee paalcirkels uit de bronstijd. Deze worden ook wel het Woodhenge van Zwolle genoemd.

De oudste schriftelijke vermelding, uit 1040, spreekt over een aan Sint-Michaël gewijde parochiekerk. In 1230 kreeg Zwolle van zijn landheer de Utrechtse bisschop Wilbrand van Oldenburg stadsrechten als dank voor hulp bij het bouwen van een burcht in Hardenberg. Dit naar aanleiding van de Slag bij Ane.

Bij de stadsbrand van 1324, bewust aangestoken door roofridder Zweder van Voorst, ging de stad bijna geheel in vlammen op. Negen gebouwen, waaronder de kapel en de refter van het Bethlehemklooster, bleven staan, omdat ze van steen waren gebouwd. Na de brand werd de stad herbouwd richting het westen. Op de plattegrond is heden ten dage nog verschil te zien tussen het grillige stratenpatroon in het oostelijke binnenstadsdeel, dat dateert van voor de brand, en het veel regelmatiger stratenpatroon van na de brand van 1324.

De Latijnse school van Zwolle verwierf onder rector Johan Cele (1375-1415) grote roem. Geïnspireerd door de Moderne Devotie vernieuwde hij ingrijpend onderwijs, kerk en samenleving. Aan de macht van de gilden in het stadsbestuur (1413-1416) maakte bisschop Frederik van Blankenheim een hardhandig einde in de Lucienacht van 1416. In 1438 verkreeg Zwolle stapelrecht van bisschop Rudolf van Diepholt. De keizer van het Heilige Roomse Rijk bevestigde in 1448 de stadsrechten van Zwolle door de stad op te nemen onder de steden van het Duitse Rijk. Zwolle trad als handelsstad toe tot de Hanze en was in de vijftiende eeuw, de "Gouden Eeuw" van de stad, het centrum van de Moderne Devotie, een religieuze hervormingsbeweging die zich op initiatief van Geert Grote, aanvankelijk vanuit Deventer, maar later vanuit Zwolle over een groot deel van Europa uitbreidde.

Tachtigjarige Oorlog en de Republiek
In augustus 1572 werd Zwolle veroverd door Willem van den Bergh, een zwager van Willem van Oranje. Maar na het uitmoorden van Zutphen op 16 november door de Spaanse troepen van Don Frederik, gaf de stad zich met enkele andere steden vrijwillig over om bloedvergieten te voorkomen.

De Staten van Overijssel deden in eerste instantie niet mee aan de Unie van Utrecht, die bedoeld was als militair verbond tegen de oprukkende Spaanse troepen. Maar toen de stadhouder van Friesland, Groningen, Drenthe en Overijssel - George van Lalaing - op 3 maart 1580 overliep naar Spanje, maakten de Zwollenaren duidelijk dat zij de opstand niet wilden verlaten en erkenden de stadhouder niet langer. Ene Lubert Ulger ontketende een opstand in Zwolle, en op 15 juni wist hij met een groep calvinistische opstandelingen de katholieken en Spaanse soldaten te verslaan in een straatgevecht in de Diezerstraat. Na een bemiddeling van Willem van Oranje kreeg van Lalaing alleen Groningen mee naar de Spaanse zijde, en sloten Overijssel en Drenthe zich aan bij de Unie van Utrecht.

Tijdens Parma's negen jaren was Zwolle de enige stad die niet door de Spanjaarden werd heroverd. Tijdens de Tien jaren van Maurits van Oranje was de stad een militaire basis waar vanuit Overijssel en Gelderland konden worden heroverd. In de Republiek der Nederlanden had Overijssel geen echte hoofdstad, de staten bestond uit afgevaardigden van Deventer, Kampen, Zwolle en de Overijsselse Ridderschap. De vergaderingen vonden afwisselend plaats in een van de drie steden.

Franse tijd en de 19e eeuw
Pas in de Franse tijd kreeg Zwolle de status van hoofdstad, eerst van het Departement van de Oude IJssel, daarna van het Departement Overijssel en na de inlijving door het Eerste Franse Keizerrijk, van het Departement Monden van de IJssel of Bouches-de-l'Yssel. Na het vertrek van de Fransen werd Zwolle hoofdstad van de provincie Overijssel.

Op 7 juli 1837 werd op de Grote Markt de laatste Zwolse doodstraf door scherprechter Hendrikus Esman (scherprechter voor Overijssel 1827-1845) uitgevoerd. De uit Wijhe afkomstige Albert Wetterman werd tot deze straf veroordeeld vanwege de moord op zijn vrouw Gerritdina Lankhorst.

Rond 1870 nam het bevolkingsaantal van de stad sterk toe. De oorzaak lag hoofdzakelijk bij het verkrijgen van een spoorwegstation (1876). De Maatschappij tot Exploitatie van de Staatsspoorwegen opende in 1870 ook nog een Centrale Werkplaats voor het onderhoud van de treinen. Al snel waren hier 600 mensen werkzaam. Buiten de stad werd een nieuw stadsdeel ontwikkeld, Assendorp. Hier werd voor het eerst in Zwolle sociale woningbouw toegepast. De eerste huizen kwamen tussen het Weezenland en de Bartjensstraat. De Vereniging tot bevordering van Fabrieks- en Handelsnijverheid bouwden 20 huizen, waar één gulden huur per week voor moest worden betaald. Zo'n huis bestond uit een lange gang, twee vertrekken en een poepton buiten. De huurders van het VFH-departement kregen later de mogelijkheid om een huisje te kopen, het ging om de woningen in de Enkstraat , naast houthandel Van Raalte. In 1878 werden er 25 nieuwe huizen gebouwd aan de Bartjensstraat, deze waren voor de arbeiders van de azijnfabriek Heerkens Schaepman & Co. die in 1807 was opgericht op de plek waar nu de Isalaklinieken (locatie Weezenlanden) staat.

Tweede Wereldoorlog
In Zwolle werden de verkeersbrug en de spoorbrug over de IJssel opgeblazen op 10 mei 1940. Daarmee viel ook de telefoonverbinding met Noord-Nederland weg, die via deze bruggen liep. In Zwolle werd een van de drie bureaus van de burgerlijke stand voor Duitsers gevestigd. Ook kreeg Zwolle een van de 57 door de Duitsers ingestelde arbeidsbureaus.

Zwolle kreeg een zg. 'Joodsche Raad', opgericht in opdracht van de Duitsers. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden 495 joodse inwoners van Zwolle door de bezetter weggevoerd en in concentratiekampen omgebracht. Een joods echtpaar beroofde zich van het leven met de Duitsers voor de deur, en twee joden zijn omgebracht door het verzet in Hattem, dus totaal 499. Ook zijn er op diverse plaatsen in de stad mensen gefusilleerd die zich op enigerlei wijze verzetten tegen de bezetter.

Diverse monumenten in de stad herinneren hieraan, zoals het Monument aan de Meppelerstraatweg en Monument op de schietbaan Berkum. In het Ter Pelkwijkpark staat het Oorlogsmonument Zwolle dat de herinnering wakker moet houden aan alle Zwollenaren die in de Tweede Wereldoorlog om het leven zijn gekomen als gevolg van oorlogshandelingen. Zwolle werd op 14 april 1945 door Canadezen bevrijd. Leo Major (1921-2008) was een van de eerste geallieerde militairen die de stad betrad en vrijwel zelfstandig verantwoordelijk was voor de terugtrekking van de Duitsers, en daarom de bevrijder van Zwolle wordt genoemd.

Demografie

De gemeente Zwolle telde op 1 januari 2014 123.159 inwoners (bron: CBS), waarvan 60.387 mannen en 62.772 vrouwen. Op 14 december 1994 werd de in Westenholte geboren Kyra Mepschen de 100.000e inwoner van Zwolle. Met de geboorte van Lucas Hoen verwelkomde burgemeester Henk Jan Meijer de 115.000e inwoner (maart 2007). Sinds 1997 maakt de gemeente Zwolle deel uit van het Grotestedenbeleid van de regering en zijn er extra middelen beschikbaar gekomen om de problemen in enkele wijken aan te pakken.

Zwolle had in 2013 52.450 huishoudens en 53.978 woningen. De gemiddelde woonruimtebezetting in 2012 was 2,3. In 2012 waren er 7634 bedrijven binnen de gemeente met 88.991 arbeidsplaatsen.

Cultuur

Zwols
Zwols is het stadsdialect van de Overijsselse hoofdstad Zwolle. Het Zwols is een Sallands dialect en hoort dan ook bij het Nedersaksisch. Kenmerkend voor het Zwols is de brouwende (Franse) uitspraak van de r (typisch voor stadsdialecten, komt verder onder andere voor in het Kampers, Deventers en Zutphens) en de wegval van de h (wat ook in omringende gebieden voorkomt, tot in het Urkers).

Blauwvingers
Zoals in zoveel plaatsen heeft ook Zwolle een scheld- of bijnaam voor zijn inwoners, die in de loop der eeuwen is uitgegroeid tot geuzennaam. Een volksverhaal moet de naam 'blauwvingers' verklaren. In eerste instantie was de naam puur als scheldnaam in zwang. In de Middeleeuwen bestond er een flinke rivaliteit tussen de steden Zwolle en Kampen. Men maakte elkaar het leven zo moeilijk mogelijk: Zwollenaren werden beroofd, het vee van de Kampenaren werd gestolen.

Zwolle is een kristallisatiepunt geworden van een zogenoemde Kamper ui. De Zwollenaren hadden een bijnaam voor de Kampenaren: Kampersteuren. De scheldnaam voor de Zwollenaren was 'blauwvinger' daar zij meineed gepleegd hadden ten opzichte van de Hertog van Gelre. De sage over de blauwvingers vertelt dat Zwolle ten tijde van een wapenstilstand het klokkenspel uit de verbrande toren te koop aanbood aan Kampen. De Kampenaren zouden hiermee akkoord gaan, mits zij mochten bepalen hoe het bedrag werd betaald. Op een dag kwam er een wagen vol met geld: allemaal vierduitstukken en de Zwollenaren kregen blauwe vingers van het tellen van de koperen munten. Blauwvingers werd daarom de bijnaam voor de Zwollenaren.

Tegenwoordig beschouwen de Zwollenaren de naam als een geuzennaam. Ieder jaar worden er zogenaamde Blauwvingerdagen georganiseerd. Op deze dagen is er markt en zijn er allerlei activiteiten.

De naam Blauwvinger duikt in 2007 op aan de andere kant van de oceaan als titel van een cd van de Amerikaanse artiest Black Francis (ex-Pixies), getiteld Bluefinger. Deze cd is geïnspireerd op de bekende overleden muzikant en kunstenaar Herman Brood, wiens wieg in Zwolle heeft gestaan.

Sport
In Zwolle wordt door verschillende ploegen topsport bedreven. In het IJsseldeltastadion wordt betaald voetbal gespeeld door PEC Zwolle. Deze voetbalploeg heeft zowel in de eredivisie als eerste divisie gespeeld. In het voorjaar van 2007 is begonnen met de sloop van het Oosterenkstadion. In seizoen 2008-2009 werd er een nieuw stadion voor PEC Zwolle op vrijwel dezelfde plaats opgeleverd. In 2014 won PEC Zwolle de KNVB-beker door in de finale Ajax te verslaan. In 2014 won PEC Zwolle de Johan Cruijff Schaal door Ajax opnieuw te verslaan.

Landstede Zwolle komt uit in de eredivisie voor het basketbal. De Volleybalclub Landstede Zwolle komt uit in de eredivisie voor het volleybal.

De Ster van Zwolle, meestal op de eerste zaterdag in maart, is de jaarlijkse opening van het wielerseizoen in Nederland. Sinds 1999 wordt in augustus, kort na de Ronde van Frankrijk, het Peperbus Profspektakel met bekende Tourrenners in de Zwolse binnenstad gehouden. Voor de amateurs is er de Omloop van de Mastenbroekerpolder, met start en finish in de wijk Stadshagen. De Zwolse wielervereniging heet De Hanzerenners.

Op 1 oktober 1893 is de Zwolsche Atletische Club, ZAC opgericht. Deze amateurvoetbalclub behoort daarmee tot de veertig oudste voetbalclubs van Nederland.

Er wordt al sinds 10 december 1902 hockey gespeeld in Zwolle. ZMHC, Zwolle's grootste hockeyvereniging, is een van de oudste hockeyclubs van Nederland. Op het complex "De Pelikaan" aan de A28, wordt naast hockey ook voetbal, tennis en korfbal gespeeld, alsmede paardgereden. Sportcomplex "De Pelikaan" maakt deel uit van de sportboulevard Zwolle. In september 2012 wordt de nieuwe fusievereniging HockeyClub Zwolle (Tempo'41 en ZMHC gaan samen) opgeleverd. Er wordt dan een club gerealiseerd van 1500 leden en HC Zwolle zal daarmee een van de grootste hockeyclubs zijn in Noord-Oost Nederland en tegelijk de nationale nr. 20.

Aan het Zwarte Water staat de roeivereniging ZRZV. Vanaf deze vereniging zijn diverse roeiers gekomen die tot de Olympische Spelen zijn gekomen, zoals Nico Rienks, Henk-Jan Zwolle en Ellen Meliesie. Naast de Zwolse burger vereniging biedt Zwolle ook de roeisport aan voor hbo- en mbo-studenten bij de Zwolsche Studenten Roeivereniging "Boreas".

Zwolle heeft sinds 1959 een honkbalclub, dit begon op een veld bij ZAC. In 1981 werd besloten om zelfstandig verder te gaan onder de naam H.S.V. Crash Zwolle, uiteindelijk werd dit in 1995 HSV Blue Hawks. HSV Blue Hawks heeft sindsdien een aantal successen geboekt, waaronder 13 kampioenschappen tot aan 2013.

Sinds 2001 wordt in Zwolle jaarlijks de halve marathon van Zwolle (of Zwolse Halve Marathon) georganiseerd, een hardloopwedstrijd over 21,1 km. De wedstrijd trekt nationale en internationale atleten en hoort bij de belangrijkste en grootste halve marathons van Nederland.

Kunst
Museum de Fundatie bezit en beheert een omvangrijke collectie beeldende kunst die door voormalig Boymans directeur Dirk Hannema bijeen werd gebracht en later belangrijke aanvullingen kende met onder meer de kunstcollectie van de Provincie Overijssel. Collectie en tentoonstellingen zijn te zien op twee schitterende locaties: Kasteel het Nijenhuis bij Heino en het Paleis a/d Blijmarkt in Zwolle.

Vanaf 10 april 2006 stonden in het centrum van Zwolle 25 tot 30 levensgrote koeien. Deze zijn door verschillende kunstenaars gemaakt en worden gesponsord door het bedrijfsleven. Het initiatief voor dit project kwam van de Lions Club Zwolle-Hanzestad, die met de opbrengst van het project een gehandicaptenboerderij wil ondersteunen. Na de zomer werden de koeien geveild.

Parken
De Potgietersingel gezien vanaf de Sassenpoorterbrug
Zwolle staat tegenwoordig zowel nationaal als internationaal bekend als de groenste gemeente van Nederland. In 2004, 2005 en 2006 won de gemeente namelijk de prijs voor groenste gemeente van Nederland. Dit na vele inspanningen die de gemeente heeft verricht. Zo is er in Zwolle een speciaal maaischema dat rekening houdt met de ecologie, bevinden zich in Zwolle en omgeving vele parken en bestrijdt de gemeente onkruid met milieuvriendelijke middelen. In 2006 is Zwolle ook verkozen tot groenste stad van Europa.

Een inventarisatie van het Zwolse buitengebied in 1983-1984 bracht aan het licht dat in de gemeente circa 700 verschillende soorten hogere planten voorkomen. Dit sluit aan bij de ligging op een kruispunt van geologische/ geografische invloeden. Met name de elders uiterst zeldzame kievitsbloem Fritillaria meleagris komt in de gemeente nog op diverse plaatsen voor, zij het zeldzamer dan voorheen.

Zwolle beschikt over 33 parken.

Carnaval
In carnavalstijd wordt Zwolle omgedoopt tot Sassendonk. De naam Sassendonk werd in 1971 door prins Mans I (prins der Eileuvers, de oudste carnavalsvereniging van Zwolle) geïntroduceerd. Zijn leus "Een Eileuver heeft een goede dronk, want hij komt uit Sassendonk" verwees daar naar. Uit deze leus kwam ook een andere traditie voort in Sassendonk: het drinken van een Blauw Handje. De naam verwijst naar de geuzennaam Blauwvingers en bestaat uit brandewijn met bruine suiker. Het carnaval in Zwolle heeft veel eigen tradities. Tijdens het hedendaagse carnaval zijn er een aantal echte Zwolse "artiesten" veelal in de binnenstad te vinden. Datzelfde geldt voor veel (carnavals)groeperingen die alle op hun eigen manier iets toevoegen aan het Sassendonks carnaval.

Met name staat Sassendonk bekend om de uitbundige wijze waarop de carnavalsvierders zich kleden. De boerenkiel of overal heeft al jaren geleden plaats gemaakt voor (vaak zelf ontworpen en zelfgemaakte) fantasiekostuums. Veel carnavalisten zijn dan ook al maanden van tevoren bezig met de voorbereidingen en maken er een sport van zichzelf te overtreffen t.a.v. voorgaande jaren.

Bezienswaardigheden

In Zwolle zijn veel oude en monumentale bouwwerken bewaard gebleven. Er is een actieve historische vereniging die zich inzet voor behoud en reconstructie van oude gebouwen en stadsgezichten. Hierdoor heeft Zwolle een goed geconserveerde oude stadskern binnen zijn grachten. De binnenstad is een beschermd stadsgezicht.

Informatie
BurgemeesterDhr. Henk Jan Meijer
AdresLubeckplein 2, 8017JZ ZWOLLE
Postbus10007, 8000GA ZWOLLE
Telefoon038-4983138
E-mailpostbus@zwolle.nl
Websitewww.zwolle.nl
Inwoners125000
Oppervlakte119 km2
Gemeenten
A  B  C  D  E  F  G  H  I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z